Luthers tesar om avlaten vart truleg slått opp på kyrkjedøra i Wittenbergs slottskyrkje 31.10.1517, dagen før allehelgensdag. Dette var god timing, for på allehelgensdag ville det komme store folkemengder til slottskyrkja for å besøke kurfyrstens relikviesamling som vart stilt ut der denne eine dagen kvart år. I tillegg sende Luther tesane til eit par venner, og desse bidrog til å få dei utgitt i fleire utgåver. Tesane vart spreidde i eit omfang og i ein fart som inntil da var uhørt.

Det som følgde, er det vi i dag kallar reformasjonen. Den fekk avgjerande verknad for begge landa våre, men også for forholdet dei imellom. I begge land blir det gjennomført jubileumsmarkeringar i 2017. Reformasjonen vart gjennomført frå København i begge land, og er ein viktig del av vår felles historie. Derfor er det grunn til å ta opp dette på eit dansk-norsk seminar.

Seminaret har historisk og tverrfagleg innretting. Det tar for seg tre viktige sider ved reformasjonen i Skandinavia gjennom bidrag frå ekspertar innanfor aktuelle fagfelt:

Reformasjonens historieskriving
Med reformasjonen og den nye konfesjonelle kulturen som vaks fram frå midt på 1500-talet vart dei Nordiske landa sett inn i ein ny kulturell kontekst. Her måtte også historiske røter og perspektiv for historieskriving definerast på andre måtar. Historisk identitet blir bestemt på nytt, og det er klare skilnader mellom Danmark og Norge i måten dette skjedde på. I Danmark var reformasjonen starten på ein ny og stolt æra, og det var ikkje viktig å knytte altfor sterkt an til tradisjonar frå mellomalderen. I Norge var situasjonen ein heilt annan. Landet hadde ein stolt arv i mellomalderen, medan reformasjonen var starten på ei nedgangstid. På kva vis slår slike skilnader inn i historieskrivinga i dei to landa – frå tida rett etter reformasjon og fram til og med 1700-talet?  Og i kva mon er dei framleis med på å prege historieskrivinga i Danmark og Norge?

Reformasjon og språket 
Reformasjonen kom til å bli avgjerande for utviklinga av nasjonalspråka i Europa. Luthers bibelomsetting til høgtysk vart mønster for omsettingar svensk med Gustav Vasas bibel og til dansk med Christian 3.s Bibel. Målet var å gjere Guds ord tilgjengelege for folk flest. Men ser ein på det lingvistiske kartet over Europa ved overgangen til moderne tid , kan ein seie at reformasjonen førte til at visse skriftspråkstradisjonar vart oppheva til nasjonalspråk på kostnad av andre, som etter kvart gjekk under. Og det var politiske faktorar som avgjorde utfallet. Reformasjonen førte ikkje til ei ny norsk bibelomsetting etter den gammalnorske. Norsk skriftspråk gjekk under. Reformasjonen var eit paradigmeskifte i dobbeltmonarkiets historie, også når det gjaldt språksituasjonen i dei to landa.

Reformasjon av lovverket
Med reformasjonen vart den kanoniske retten sett til side som rettskjelde i dei nordiske kongedøma. Bortsett frå i hertugdøma var heller ikkje den romerske retten  rettskjelde. Dette førte til eit stort hol i lovverket som særleg var påtakeleg i dei sentrale sidene av den samfunnsmessige rettspraksisen som kyrkja hadde hatt jurisdiksjon over, ekteskaplovgivinga med alt det førte med seg og reguleringa av det som vart oppfatta som  kjetteri og trolldom. Dei reorganiserte universiteta la grunnlaget for ei ny rettstenking, og det statlege lovverket vart forsøkt forbetra for å kome på høgde med bortfallet av dei klassiske rettskjeldene. I tillegg vart statleg/kyrkjelege institusjonar som tamperretten oppretta for å sikre ein forsvarleg rettspraksis på desse områda. Innsikt i desse tradisjonane for protestantisk rettstenking (inkludert ei samanlikning mellom Danmark og Noreg) er av interesse som bakgrunn for diskusjonen om rett og religion i Norden i dag.